مرورگرهای اینترنتی اطلاعات شما را جمع‌آوری می‌کنند!
مرورگرهای اینترنتی برخلاف تصور عموم مردم، اطلاعات گسترده‌ای از کاربران و دستگاه‌های الکترونیکی آن‌ها جمع‌آوری می‌کنند.
در صورتی که از روش‌های محافظتی استفاده نکنید، به‌محض اجرای مرورگر اینترنت و شروع وب‌گردی، رد پای دیجیتال شما در فضای وب باقی می‌ماند و وب‌سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید کرده‌اید می‌توانند با بهره‌گیری از این رد پای به‌جا‌مانده، فعالیت‌های شما را ردیابی کنند و به هویت شما پی ببرند. البته ما در اینجا درباره‌ی عملیات استخراج داده توسط دولت‌ها و جاسوسی اینترنتی صحبت نمی‌کنیم.شاید بسیاری از کاربران اینترنتی تصور کنند که دسترسی مرورگرهای اینترنتی نظیر گوگل کروم، فایرفاکس، اینترنت اکسپلورر، مایکروسافت اج، سافاری و غیره به اطلاعات شخصی کاربران و رایانه آن‌ها غیرقانونی و نادرست باشد، اما جالب است بدانید تقریبا تمامی مرورگرهای اینترنتی با این حجم از دسترسی که دارند، قادر خواهند بود امکانات و سرویس‌های بیشتر و بهتری را به شما ارائه دهند و این مساله خلاف قوانین اینترنتی نیست چراکه در جهت بهبود عملکرد آن‌ها استفاده می‌شود و هیچ‌گونه سوءاستفاده‌ای از آن نخواهد شد. این داده‌های جمع‌آوری شده، اطلاعاتی بسیار جزئی را در بر می‌گیرند که احتمالا خود کاربر نیز گاهی از آن‌ها بی‌اطلاع است؛ با این حال، این مرحله هنوز ابتدای کار محسوب می‌شود.
آنچه مرورگرها گزارش می‌دهند
درز اطلاعات توسط مرورگر شما انجام می‌شود. مرورگرها به‌صورت پیش‌فرض داده‌های گوناگونی به وب‌سایت‌هایی که از آن‌ها بازدید کرده‌اید، گزارش می‌دهند. برای مثال، به‌محض آنکه آنلاین شوید، فرایند گزارش آدرس آی‌پی، نقطه‌ی ورود مخصوص شما به اینترنت آغاز و با استفاده از آن، موقعیت مکانی تقریبی شما مشخص می‌شود.
مرورگر شما نام خود را نیز گزارش می‌دهد؛ در نتیجه وب‌سایتی که در حال بازدید از آن هستید میتواند پی ببرد که شما جزو طرفداران کدام مرورگر اینترنتی هستید. علاوه بر این، اطلاعاتی درباره‌ی سیستم کامپیوتری که مرورگر در حال اجرا روی آن است از جمله نام سیستم‌عامل موبایل یا دسکتاپ، مدل پردازنده و واحد پردازش گرافیکی، وضوح تصویر نمایشگر و حتی در صورت استفاده از لپ‌تاپ، تبلت یا گوشی سطح باتری آن نیز گزارش می‌شود.
وب‌سایت‌ها همچنین می‌توانند بر ورودی‌های شما با دقت بسیار بیشتری نظارت کنند. برای آنکه برخی از این اطلاعات را خودتان مشاهده کنید، می‌توانید به وب‌سایت WebKay مراجعه کنید. اگر این وب‌سایت بتواند اطلاعات یادشده را بخواند؛ هر وب‌سایت دیگری در سطح اینترنت نیز قادر به دسترسی به آن‌ها خواهد بود.
این وب‌سایت جابه‌جایی‌های ماوس، کلیک‌ها و تمام حرکات شما در مرورگر را گزارش می‌دهد.
این جزئیات، داده‌هایی اولیه محسوب می‌شوند که وب‌سایت‌ها به کمک آن‌ها می‌توانند هویت شما را شناسایی کنند. اینکه مرورگر شما گزارش بدهد که در حال اجرای مایکروسافت اج از نقطه‌ای در نیویورک هستید، داده‌ای کاملا جزئی درباره‌ی شما به‌حساب می‌آید؛ اما این داده در ترکیب با داده‌های دیگر، میتواند شما را از دیگران متمایز کند.
با مراجعه به وب‌سایت Panopticlick که متعلق به بنیاد حریم الکترونیک است، می‌توانید دریابید که چگونه مرورگر شما میتواند یک اثر انگشت منحصربه‌فرد از شما در اینترنت منتشر کند که شامل ترکیب اختصاصی نرم‌افزار مرورگر، سخت‌افزار، زبان پیش‌فرض و حتی فونت‌های نصب‌شده‌ی شما می‌شود و بدون نیاز به هیچ اطلاعات دیگری میتواند هویت شما را مشخص کند.
به عبارت دیگر، معمولا بعید است که شخص دیگری از ترکیب خاص عمق رنگ و اندازه‌ی نمایشگر، ترکیب پلاگین‌های مرورگر شما و ... استفاده کند. حتی در صورت ورود تنها یک داده‌ی قابل شناسایی، وب‌سایت میتواند حدس بزند شما همان فردی هستید که سه‌شنبه‌ی گذشته از آن‌ها بازدید کرده‌اید و بر همین اساس قادر به نشان دادن تبلیغات مرتبط به شما خواهد بود.
داده‌هایی که توسط مرورگر گزارش داده می‌شوند، تنها بخشی از مجموع داده‌های گردآوری شده محسوب می‌شوند. مرحله‌ی بعدی، شامل داده‌هایی است که وب‌سایت‌ها خودشان جمع‌آوری می‌کنند.
وب‌سایت‌ها قادر به جمع‌آوری چه داده‌هایی هستند؟
اکثر وب‌سایت‌ها به‌شدت مشتاق هستند تا هم برای شخصی‌سازی سرویس‌ها و هم نشان دادن تبلیغات، تا حد ممکن اطلاعات بیشتری درباره‌ی شما به دست بیاورند. به‌منظور کمک به ثبت این داده‌ها، هنگامی که برای اولین بار از آن‌ها بازدید می‌کنید، داده‌هایی به نام کوکی روی سیستم شما ارسال می‌کنند. این کوکی‌ها بسته‌های اطلاعاتی کوچکی هستند که به‌عنوان نشانگر برای شناسایی شما عمل می‌کنند.
کوکی‌ها همانند خرده نان‌هایی هستند که در داستان‌های کودکانه برای مسیریابی روی زمین ریخته می‌شده‌اند و وب‌سایت‌ها از طریق آن‌ها مطلع می‌شوند که شما قبلا در آنجا حضور داشته‌اید. آن‌ها همچنین قادر به نگهداری حجم اندکی از اطلاعات هستند. یک کوکی میتواند هنگام بازدید از یک وب‌سایت هواشناسی شما را از دردسر انتخاب هر باره‌ی شهر مورد نظر خلاص کند؛ زیرا به لطف کوکی، وب‌سایت از انتخاب دفعه‌ی قبل شما اطلاع دارد. علاوه بر این، یک کوکی میتواند اقلام انتخاب‌شده در سبد خرید شما را ذخیره کند؛ در نتیجه در صورت بازگشت مجدد به سایت پس از چند روز، آن‌ها همچنان در سبد خرید باقی خواهند ماند.
گردآوری اطلاعات به این شیوه، هم برای وب‌سایت‌ها و هم کاربران بسیار سودمند است. اما کوکی‌ها می‌توانند از این نیز فراتر روند و با تکمیل داده‌های گزارش‌شده توسط مرورگر، در افزودن اطلاعات شخصی بیشتر درباره‌ی کاربران کمک کنند.
پروتکل امنیتی مرورگر به وب‌سایت‌ها اجازه می‌دهد که تنها به کوکی‌های خودشان دسترسی داشته باشند. این مسئله یک اقدام ایمنی کاملا ضروری است؛ با این حال نوع دیگری از کوکی‌ها به نام کوکی‌های شخص ثالث نیز وجود دارند که با هیچ وب‌سایت مشخصی ارتباط ندارند؛ اما از طریق شبکه‌های تبلیغاتی و دیگر فناوری‌های ردیابی در صفحات مختلف وب حضور پیدا می‌کنند.
عملکرد کوکی شخص ثالث بدین صورت است که اگر چند مرتبه از یک فروشگاه اینترنتی پوشاک بازدید کنید، تبلیغات مربوط به پوشاک را در کل هفته و در وب‌سایت‌های گوناگون مشاهده خواهید کرد. تبلیغات مبتنی بر این نوع کوکی میتواند برای برخی از افراد ناخوشایند باشد .
تمام این اقدامات در جمع‌آوری اطلاعات به‌منظور شناسایی بهتر کاربران و قرار دادن آن‌ها در معرض تبلیغات مناسب انجام می‌شود. وب‌سایت‌ها از طریق داده‌هایی که با بازدید، جستجو، کوکی‌ها و مرورگر شما به دست می‌آورند و ترکیب آن‌ها با یکدیگر به کمک تعدادی عملیات ریاضی، تلاش می‌کنند مناسب‌ترین تبلیغ را برای هر فرد تشخیص و نمایش دهند.
علاوه بر این، مطالعه‌ی جدیدی از سوی دانشگاه پرینستون نشان داده است که از ۵۰ هزار وب‌سایت برتر، در ۴۸۲ وب‌سایت «ردیاب چند وب‌سایتی» جاسازی شده است که به‌صورت مجازی مشغول ثبت تمام فعالیت‌های مرورگر کاربران خود و تحلیل آن‌ها هستند. ثبت این داده‌ها ظاهرا به‌منظور مدیریت و بهینه‌سازی وب‌سایت‌ها انجام می‌شود و هرچند از نظر آن‌ها اطلاعات حساس حذف شده است؛ اما این مسئله مجددا نشان می‌دهد که کاربران ناچار به اعتماد به شرکت‌های شخص ثالث و قرار دادن اطلاعاتشان در دست آن‌ها هستند.
گروه دیگری از شرکت‌ها که از اطلاعات مربوط به ما بهره‌مند می‌شوند، تأمین‌کنندگان خدمات اینترنت یا ISP-ها هستند. این شرکت‌ها در حال حاضر می‌توانند از طریق فروش تاریخچه‌ی وب‌گردی کاربران به کسب درآمد بپردازند و این امکان را در اختیار بازاریاب‌ها قرار دهند تا از بازدیدهای اینترنتی و وب‌سایت‌های مورد علاقه‌ی ما مطلع شوند. البته لازم به یادآوری است که هیچ کدام از این داده‌ها به‌صورت مجزا کاربردی نیستند؛ بلکه شرکت‌های بازاریابی با دستیابی به جزئیات و ترکیب آن‌ها با یکدیگر به مجموعه‌ای از مشخصات بسیار دقیق دست پیدا می‌کنند و این روند را به‌صورت مرتب انجام می‌دهند.
چه اطلاعات دیگری از ما به دست می‌آید؟
تا اینجا دریافتیم که اطلاعات بسیار زیادی از ما در اختیار وب‌سایت‌ها قرار می‌گیرد؛ اما هنوز درباره‌ی اطلاعاتی که خودمان داوطلبانه آن‌ها را تسلیم می‌کنیم صحبت نکرده‌ایم. این اطلاعات شامل جستجوهای اینترنتی از طریق گوگل، صفحاتی که هنگام استفاده از فیسبوک از آن‌ها بازدید می‌کنیم؛ تاریخ تولدی که در حساب کاربری توییتر ذخیره کرده‌ایم و ... می‌شود.
وب‌سایت‌های مختلف درباره‌ی نحوه‌ی به‌کارگیری این داده‌ها و قرار دادن کاربران در معرض تبلیغات و احتمالا بهبود محصولات و سرویس‌های واقعی در همان زمان، تابع سیاست‌های حریم خصوصی خود هستند. در عمل نحوه‌ی کار بدین صورت است که در صورت تمایل به استفاده از سرویس‌های مورد نظر، باید داده‌های مربوط به خود را در اختیار صاحبان آن‌ها قرار دهید.
معرفی و مرور بر مجموعه اطلاعاتی که مرورگرهای اینترنتی به آن دسترسی دارند:
1. سخت‌افزار و نرم‌افزار
مرورگر شما اطلاعاتی در ارتباط با سخت‌افزار و نرم‌افزار سیستم شما جمع‌آوری می‌کند. در حوزه نرم‌افزاری، مرورگر اطلاعاتی در ارتباط با سیستم‌عامل، آدرس آی‌پی، نسخه مرورگر و افزونه‌های نصب شده را جمع‌آوری می‌کند. در حوزه سخت‌افزاری، اطلاعاتی در ارتباط با پردازنده مرکزی، پردازنده گرافیکی و باتری مورد استفاده در لپ‌تاپ یا تبلت جمع‌آوری می‌شود. برای آنکه مشکل نشتی اطلاعات مربوط به سخت‌افزار و نرم‌افزارهای سیستمی خود از طریق مرورگرها را به حداقل برسانید، پیشنهاد می‌کنیم افزونه NoScript را نصب کنید.
2.موقعیت جغرافیایی
یک وب‌سایت این توانایی را دارد تا موقعیت جغرافیایی شما را تخمین بزند، حتی زمانی که شما عدم دسترسی به موقعیت‌یاب جهانی را فعال کرده باشید. برای این منظور سایت‌ها از یک واسط برنامه‌نویسی ارائه شده از سوی گوگل به نام Google GeolLocation استفاده می‌کنند. حتی اگر شما از طریق مرورگری که روی گوشی همراه شما نصب شده است به فضای مجازی وارد شوید، بازهم برآوردی تا شعاع 30 مایلی تخمین زده می‌شود. برای آنکه مرورگرها نتوانند موقعیت شما را شناسایی کنند، یک راهکار به‌کارگیری شبکه خصوصی مجازی است. اما اگر به دنبال آن هستید تا به سایت‌ها اجازه ندهید از واسط برنامه‌نویسی Geolocation استفاده کنند، باید جاوااسکریپت را روی مرورگر خود غیرفعال کنید. برای غیرفعال کردن جاوااسکریپت هم می‌توانید از افزونه‌هایی همچون NoScript یا Adblock استفاده کنید.
3. تاریخچه مرورگر
تقریبا همه کاربران می‌دانند که مرورگرها اطلاعاتی که در تاریخچه آن‌ها قرار گرفته است را جمع‌آوری می‌کنند. البته شما می‌توانید داده‌های مربوط به وب‌گردی را پاک کنید. اما این‌کار به شرطی خوب است که در هر بار مراجعه به فضای مجازی بلافاصله این داده‌ها را پاک کنید. توجه داشته باشید که برخی از مرورگرها حتی زمانی که داده‌های مربوط به تاریخچه وب‌گردی را پاک می‌کنید بازهم جزییات خاصی را نگهداری می‌کنند، اما این جزییات خیلی مفصل نخواهند بود. پیشنهاد ما این است که فایل‌های کوکی را نیز پاک کنید. این فایل‌ها در برخی موارد اطلاعات جامعی از شما ذخیره‌سازی می‌کنند.
4. حرکت موس
برخی از سایت‌ها به دنبال آن هستند تا حرکات موس را نیز ردیابی کنند. این‌کار بیشتر به منظور بررسی فعالیت‌های کاربر انجام می‌شود. به‌طور مثال، مدیر یک سایت دوست دارد از این موضوع مطلع شود که کاربران بیشتر به چه بخش‌هایی از سایت او مراجعه می‌کنند. کلیک چپ موس، راست، پیمایش صفحه ، و.. از جمله این اطلاعات هستند.
5. نحوه جهت‌گیری دستگاه‌ها
اکثر گوشی‌های هوشمند امروزی به ژیروسکوپ تجهیز شده‌اند. این مولفه سخت‌افزاری در برنامه‌های مختلف به ویژه برنامه‌هایی که در زمینه تناسب اندام ساخته شده‌اند به کار گرفته می‌شود. مرورگرها می‌دانند که گوشی شما به ژیروسکوب، قطب‌نما و... تجهیز شده و در نتیجه داده‌های تولید شده از سوی این مولفه‌های سخت‌افزاری را جمع‌آوری می‌کنند. مرورگر شما حتی به لحاظ فیزیکی میتواند به شما اعلام دارد که گوشی شما اکنون روی میز، در جیب یا در کوله‌پشتی قرار دارد.
6. شبکه‌های اجتماعی که به آن‌ها وارد شده‌اید
مرورگرها همچنین اطلاعاتی در ارتباط با شبکه‌های اجتماعی که از طریق مرورگر به آن‌ها وارد شده‌اید در اختیار دارند. اطلاعاتی که مرورگرها از این شکل به دست می‌آورند را در اختیار ناشران تبلیغات قرار می‌دهند. در نتیجه ناشران به خوبی می‌دانند که شما به چه شبکه‌ای بیشتر وارد شده‌اید و کدامیک از تبلیغات روی شما اثرگذاری بیشتری خواهد داشت.
7. فونت و زبان
مرورگرها حتی در ارتباط با فونت‌هایی که روی ماشین خود نصب کرده‌اید اطلاعاتی را جمع‌آوری می‌کنند. در نتیجه می‌دانند که شما از چه زبانی روی دستگاه خود استفاده می‌کنید، محبوب‌ترین فونت نزد شما چیست و از چه فونتی بیشتر استفاده می‌کنید و جالب‌تر آنکه ترتیب اولویت فونت‌هایی که استفاده می‌کنید را نیز به خوبی می‌دانند.
8. اطلاعات مربوط به تصاویر
هر زمان تصویری را از طریق مرورگر خود آپلود می‌کنید، مرورگر متادیتا‌های درون فایل را اسکن می‌کند تا نکات جدیدی در ارتباط با شما یاد بگیرد. این ابرداده‌ها اطلاعاتی در ارتباط با موقعیت جغرافیایی، تفکیک‌پذیری تصاویر، ویژگی‌های فنی یک تصویر و حتی مدل دوربینی که عکس با آن گرفته شده است را در خود جای داده‌اند.
9. اطلاعات فنی دستگاه
در کنار اطلاعاتی که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، مرورگرها اطلاعات دیگری در ارتباط با جنبه‌های سخت‌افزاری سیستم شما به دست می‌آورند. از جمله این اطلاعات می‌توان به لمسی بودن صفحه‌نمایش، ابعاد آن و user agent اشاره کرد.
چطور می‌توانیم اطلاعاتی که مرورگرها از ما جمع‌آوری می‌کنند را مشاهده کنیم
دو ابزار رایگان Webkay و Panopticlick برای این منظور ارائه شده‌اند. Webkay یک سایت آزمایشی است. این سایت مرورگر شما را آزمایش می‌کند تا بررسی کند مرورگر شما چه اطلاعاتی میتواند از شما به دست آورد. برای راحتی کار اطلاعات به صورت طبقه‌بندی شده نشان داده می‌شوند. زمانی که این ابزار را اجرا کنید، موقعیت تقریبی جغرافیایی شما را روی نقشه نشان می‌دهد. ابزار دوم از سوی بنیاد EFF ارائه شده است. این ابزار مرورگر شما را بررسی کرده و اعلام می‌دارد حریم خصوصی شما تا چه اندازه در معرض خطر قرار دارد.